ЁЯУЬ рд╕ूрдЪрдиा рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ (RTI) рдХैрд╕े рд▓рдЧाрдПं – рд╣рд░ рдиाрдЧрд░िрдХ рдХो рдЬाрдирдиा рдЬрд░ूрд░ी

✍️ рдЬ़рдоीрд░ рдЖрд▓рдо, рдк्рд░рдзाрди рд╕ंрдкाрджрдХ - "рд╕рдордЭो рднाрд░рдд" рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░िрдХा
ЁЯУЮ рд╕ंрдкрд░्рдХ: 801088488
#samjhobharat


рднाрд░рдд рдХा рд╣рд░ рдиाрдЧрд░िрдХ рдЬाрдирддा рд╣ै рдХि рд╕рд░рдХाрд░ рдЙрд╕рдХे рд▓िрдП рдХाрдо рдХрд░рддी рд╣ै, рд▓ेрдХिрди рд╕рд░рдХाрд░ рдХ्рдпा, рдХрдм, рдХैрд╕े рдХрд░ рд░рд╣ी рд╣ै — рдпрд╣ рдЬाрдирдиे рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рднी рдЙрд╕े рд╣ोрдиा рдЪाрд╣िрдП। рдЗрд╕ी рд╡िрдЪाрд░ рд╕े рдЬрди्рдо рд╣ुрдЖ –
ЁЯУШ рд╕ूрдЪрдиा рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рдЕрдзिрдиिрдпрдо, 2005 (RTI Act, 2005) рдХा।

рдпрд╣ рдХाрдиूрди рд╣рд░ рднाрд░рддीрдп рдиाрдЧрд░िрдХ рдХो рдпрд╣ рдЕрдзिрдХाрд░ рджेрддा рд╣ै рдХि рд╡рд╣ рдХिрд╕ी рднी рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдк्рд░ाрдзिрдХрд░рдг (Public Authority) рд╕े рдЬाрдирдХाрд░ी рдоांрдЧ рд╕рдХे। рдпрд╣ рдкाрд░рджрд░्рд╢िрддा рдФрд░ рдЬрд╡ाрдмрджेрд╣ी рд╕ुрдиिрд╢्рдЪिрдд рдХрд░рддा рд╣ै।


ЁЯУМ RTI рдЕрдзिрдиिрдпрдо рдХी рдк्рд░рдоुрдЦ рдзाрд░ाрдПं:

  • Section 6(1): рдЖрд╡ेрджрди рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा
  • Section 7: рдЙрдд्рддрд░ рджेрдиे рдХी рд╕рдордп рд╕ीрдоा
  • Section 8 & 9: рд╡े рд╕ूрдЪрдиाрдПं рдЬो RTI рд╕े рдмाрд╣рд░ рд╣ैं
  • Section 19(1) рд╡ 19(3): рдЕрдкीрд▓ рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा

ЁЯз╛ RTI рдЖрд╡ेрджрди рдХैрд╕े рдХрд░ें?

1. рддрдп рдХрд░ें рдХिрд╕ рд╡िрднाрдЧ рд╕े рд╕ूрдЪрдиा рдЪाрд╣िрдП

RTI рдХेрд╡рд▓ рд╕рд░рдХाрд░ी рд╡िрднाрдЧों рдпा рдкрдм्рд▓िрдХ рдЕрдеॉрд░िрдЯी рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╕ूрдЪрдиा рдХे рд▓िрдП рд▓рдЧाрдИ рдЬा рд╕рдХрддी рд╣ै। рдЙрджाрд╣рд░рдг:

  • рдХेंрдж्рд░/рд░ाрдЬ्рдп рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рдХाрд░्рдпाрд▓рдп
  • рдирдЧрд░рдкाрд▓िрдХा, рдкंрдЪाрдпрдд
  • рд╕рд░рдХाрд░ी рд╕рд╣ाрдпрддा рдк्рд░ाрдк्рдд рд╕ंрд╕्рдеाрди
  • рд╕ाрд░्рд╡рдЬрдиिрдХ рдХ्рд╖ेрдд्рд░ рдХी рдХंрдкрдиिрдпां

✍️ 2. рдЖрд╡ेрджрди рддैрдпाрд░ рдХрд░ें (Section 6(1))

RTI рдЖрд╡ेрджрди рд▓िрдЦिрдд рдпा рдИрдоेрд▓ рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рднेрдЬा рдЬा рд╕рдХрддा рд╣ै। рдХोрдИ рд╡िрд╢ेрд╖ рдлॉрд░्рдоेрдЯ рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рдирд╣ीं, рд▓ेрдХिрди рдиिрдо्рди рдЬाрдирдХाрд░ी рдЬрд░ूрд░ рд╢ाрдоिрд▓ рдХрд░ें:

  • рдЖрд╡ेрджрдХ рдХा рдкूрд░ा рдиाрдо рд╡ рдкрддा
  • рдХिрд╕ рд╡िрд╖рдп рдоें рд╕ूрдЪрдиा рдЪाрд╣िрдП
  • рд╕ूрдЪрдиा рдХा рд╡рд░्рд╖/рд╕рдордп рд╕ीрдоा (рдпрджि рд▓ाрдЧू рд╣ो)
  • рдХिрд╕ PIO рдХो рд╕ंрдмोрдзिрдд рдХрд░ рд░рд╣े рд╣ैं
  • рдк्рд░рдоाрдгिрдд рдк्рд░рддि рдЪाрд╣िрдП рдпा рдирд╣ीं

рдЙрджाрд╣рд░рдг:

рд╕ेрд╡ा рдоें,  
рд▓ोрдХ рд╕ूрдЪрдиा рдЕрдзिрдХाрд░ी,  
(рд╡िрднाрдЧ рдХा рдиाрдо рд╡ рдкрддा)  

рд╡िрд╖рдп: рд╕ूрдЪрдиा рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рдЕрдзिрдиिрдпрдо, 2005 рдХे рддрд╣рдд рд╕ूрдЪрдиा рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиे рд╣ेрддु рдЖрд╡ेрджрди

рдорд╣ोрджрдп,  
рдоैं RTI рдЕрдзिрдиिрдпрдо рдХी рдзाрд░ा-6(1) рдХे рдЕंрддрд░्рдЧрдд рдиिрдо्рдирд▓िрдЦिрдд рд╕ूрдЪрдиा рдХी рдк्рд░рдоाрдгिрдд рдк्рд░рддि рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░рдиा рдЪाрд╣рддा/рдЪाрд╣рддी рд╣ूं:  
(рдпрд╣ां рд╡िрд╡рд░рдг рджें)

рджिрдиांрдХ: _____  
рд╕्рдеाрди: _____  
рдиाрдо: _____  
рдкूрд░ा рдкрддा: _____  
рдоोрдмाрдЗрд▓ рдиंрдмрд░: _____  
рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░: _____  

ЁЯТ░ 3. рдЖрд╡ेрджрди рд╢ुрд▓्рдХ рдЬрдоा рдХрд░ें (Section 6(1))

  • рдХेंрдж्рд░ рд╕рд░рдХाрд░ рдХे рд╡िрднाрдЧों рдоें рдЖрд╡ेрджрди рд╢ुрд▓्рдХ ₹10/- рд╣ै
  • рднुрдЧрддाрди рдХा рдоाрдз्рдпрдо:
    • IPO (Indian Postal Order)
    • рдбिрдоांрдб рдб्рд░ाрдл्рдЯ
    • рдирдХрдж (рд░рд╕ीрдж рдк्рд░ाрдк्рдд рдХрд░ें)
  • BPL рдХाрд░्рдб рдзाрд░рдХों рдХे рд▓िрдП рд╢ुрд▓्рдХ рдоाрдл, рд▓ेрдХिрди рдк्рд░рдоाрдгрдкрдд्рд░ рдЕрдиिрд╡ाрд░्рдп рд╣ै
  • рдХрдИ рд░ाрдЬ्рдпों рдоें рдСрдирд▓ाрдЗрди рдкेрдоेंрдЯ рдкोрд░्рдЯрд▓ рднी рдЙрдкрд▓рдм्рдз рд╣ैं

ЁЯУо 4. рдЖрд╡ेрджрди рдХрд╣ां рднेрдЬें?

  • рдЖрд╡ेрджрди рд╕ंрдмंрдзिрдд Public Information Officer (PIO) рдХो рднेрдЬें
  • рдЧрд▓рдд рд╡िрднाрдЧ рдоें рдЖрд╡ेрджрди рдЧрдпा рддो 5 рджिрди рдХे рднीрддрд░ рд╡рд╣ рд╕рд╣ी рд╡िрднाрдЧ рдХो рдлॉрд░рд╡рд░्рдб рдХрд░ рджेрдЧा (Section 6(3))
  • рдХेंрдж्рд░ рдХे рд▓िрдП CPIO (Central Public Information Officer)
  • рд░ाрдЬ्рдп рдХे рд▓िрдП SPIO (State Public Information Officer)

PIO рдХी рдЬाрдирдХाрд░ी рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╡िрднाрдЧ рдХी рд╡ेрдмрд╕ाрдЗрдЯ рдкрд░ рдоिрд▓ рдЬाрддी рд╣ै।


ЁЯХТ 5. рдЙрдд्рддрд░ рдХी рд╕рдордп рд╕ीрдоा (Section 7)

  • рд╕ाрдоाрди्рдп рд╕्рдеिрддि: 30 рджिрди
  • рдЬीрд╡рди/рд╕्рд╡ाрд╕्рде्рдп рд╕े рдЬुрдб़ी рд╕ूрдЪрдиा: 48 рдШंрдЯे
  • рджूрд╕рд░े рд╡िрднाрдЧ рд╕े рдЯ्рд░ांрд╕рдлрд░ рд╕ूрдЪрдиा: рдЕрдзिрдХрддрдо 30 рджिрди
  • рд╕рдордп рдкрд░ рд╕ूрдЪрдиा рдирд╣ीं рдоिрд▓ी рддो рдоुрдл्рдд рдоें рджी рдЬाрдПрдЧी

6. RTI рд╕े рдЫूрдЯ рд╡ाрд▓ी рд╕ूрдЪрдиाрдПं (Section 8 & 9)

рдХुрдЫ рдЬाрдирдХाрд░ी RTI рдХे рддрд╣рдд рдирд╣ीं рджी рдЬाрддी:

  • рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕ुрд░рдХ्рд╖ा рдпा рд░рдХ्рд╖ा рд╕े рд╕ंрдмंрдзिрдд
  • рди्рдпाрдпिрдХ рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा рдХी рдЧोрдкрдиीрдпрддा
  • рд╡्рдпाрдкाрд░िрдХ рдЧोрдкрдиीрдпрддा
  • рд╡्рдпрдХ्рддिрдЧрдд рдЬाрдирдХाрд░ी, рдпрджि рдЬрдирд╣िрдд рдоें рди рд╣ो

ЁЯУв рдЕрдкीрд▓ рдХी рдк्рд░рдХ्рд░िрдпा (рдЕрдЧрд░ рдЬрд╡ाрдм рди рдоिрд▓े)

ЁЯУЭ рдкрд╣рд▓ी рдЕрдкीрд▓ (Section 19(1))

  • рд╕ूрдЪрдиा рди рдоिрд▓े, рджेрд░ рд╣ो рдпा рдЕрдзूрд░ी рд╣ो рддो
  • рдЖрд╡ेрджрди рдХी рддाрд░ीрдЦ рд╕े 30 рджिрди рдХे рднीрддрд░
  • рд╕ंрдмंрдзिрдд рд╡िрднाрдЧ рдХे First Appellate Authority рдХे рдкाрд╕ рдЕрдкीрд▓ рдХрд░ें

ЁЯУЭ рджूрд╕рд░ी рдЕрдкीрд▓ (Section 19(3))

  • рдкрд╣рд▓ी рдЕрдкीрд▓ рд╕े рднी рд╕рдоाрдзाрди рди рд╣ो рддो
  • 90 рджिрди рдХे рднीрддрд░
  • Central Information Commission рдпा State Information Commission рдоें рдЕрдкीрд▓ рдХрд░ें

ЁЯФН RTI рдЖрд╡ेрджрди рднेрдЬрдиे рд╕े рдкрд╣рд▓े рдпाрдж рд░рдЦें:

✅ рдЖрд╡ेрджрди рдоें рднाрд╖ा рд╕ाрдл-рд╕ुрдерд░ी рд╣ो (рд╣िंрджी рдпा рдЕंрдЧ्рд░ेрдЬ़ी)
✅ рдкूрд░ा рдкрддा рдФрд░ рдоोрдмाрдЗрд▓ рдиंрдмрд░ рдЕрд╡рд╢्рдп рджें
✅ рд╣рд╕्рддाрдХ्рд╖рд░ рд╕्рдкрд╖्рдЯ рдХрд░ें
✅ рд░рд╕ीрдж/IPO рдХी рдк्рд░рддि рдФрд░ рдЖрд╡ेрджрди рдХी рдХॉрдкी рд╕ंрднाрд▓ рдХрд░ рд░рдЦें


ЁЯФЪ рдиिрд╖्рдХрд░्рд╖

рд╕ूрдЪрдиा рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рдЕрдзिрдиिрдпрдо, 2005 рд╕िрд░्рдл рдПрдХ рдХाрдиूрди рдирд╣ीं, рдмрд▓्рдХि рд▓ोрдХрддंрдд्рд░ рдХी рд░ीрдв़ рд╣ै। рдпрд╣ рдиाрдЧрд░िрдХों рдХो рдЙрдирдХे рд╣рдХ рдФрд░ рдЬाрдирдХाрд░ी рдХा рдЕрдзिрдХाрд░ рджेрддा рд╣ै।

рд╕рдЪ рдЬाрдирдиे рдХा рд╣рдХ рдЖрдкрдХा рд╣ै। RTI рдХे рдоाрдз्рдпрдо рд╕े рдЖрдк рд╕рд░рдХाрд░ рд╕े рдЬрд╡ाрдм рдоांрдЧ рд╕рдХрддे рд╣ैं। рдпाрдж рд░рдЦें —
ЁЯЧг️ "рдЬाрдирдХाрд░ी рд╢рдХ्рддि рд╣ै рдФрд░ рдпрд╣ рд╢рдХ्рддि рдЕрдм рдЖрдкрдХे рд╣ाрде рдоें рд╣ै!"


✍️ рд▓ेрдЦрдХ: рдЬ़рдоीрд░ рдЖрд▓рдо
рдк्рд░рдзाрди-рд╕ंрдкाрджрдХ
рд╕рдордЭो рднाрд░рдд рд░ाрд╖्рдЯ्рд░ीрдп рд╕рдоाрдЪाрд░ рдкрдд्рд░िрдХा
ЁЯУЮ рд╕ंрдкрд░्рдХ: 801088488
#samjhobharat #RTI #рд╕ूрдЪрдиा_рдХा_рдЕрдзिрдХाрд░ #рдЬрдирддा_рдХा_рд╣рдХ #RTIGuide #RightToInformationAct


рдЕрдЧрд░ рдпрд╣ рд▓ेрдЦ рдЙрдкрдпोрдЧी рд▓рдЧे, рддो рдЕрдкрдиे рдоिрдд्рд░ों, рдкрд░िрд╡ाрд░ рдФрд░ рд╕ाрдеिрдпों рдХे рд╕ाрде рдЬрд░ूрд░ рд╕ाрдЭा рдХрд░ें — рддाрдХि рд╣рд░ рдиाрдЧрд░िрдХ рдЕрдкрдиे рдЕрдзिрдХाрд░ों рдХो рд╕рдордЭ рд╕рдХे рдФрд░ рдПрдХ рдЬाрдЧрд░ूрдХ рд╕рдоाрдЬ рдХी рдиींрд╡ рд░рдЦी рдЬा рд╕рдХे।

No comments:

Post a Comment